Hay Maşaallah! Çerkes Teavün Mektebi’nin Varlığını 100 Yıl Sonra Öğrendik

Ahmed Cavid Paşa

İstanbul Üniversitesi bünyesinde yayınlanan “Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları” dergisinin eski sayılarını karıştırıyordum ki, birden “Çerkes Teavün Mektebi 1910-1914” başlıklı 2013 yılında yayınlanmış Dr. Nuri Güçtekin imzalı bir araştırma yazısıyla karşılaştım.
Kendi kendime “Allah, Allah bu da nedir böyle” dedim; çünkü hafızamda o tarihlerde faaliyet göstermiş bir Çerkes mektebinin varlığına dair hiç bir iz yoktu. “Yazının başlığında bir hata olmalı” diyerek merakla okumaya başladım. 

Henüz ilk paragrafı bitirmemiştim ki, “Çerkes Teavün Cemiyeti’nin idare ve himayesinde İstanbul’da kurulan ve özel İslam rüştiye mekteplerinden olan Çerkes Teavün Mektebi’nin varlığı bugüne kadar bilinmemekteydi” cümlesiyle yakıcı bir gerçekle yüzgöz olduğumu anlayarak küçük bir şok yaşadım. “Nasıl olur?” dedim yine kendi kendime, “Biz bu kadar mı tarihimizden bihaberiz?”

Ve hemen araştırmaya giriştim

Kendimin ve yazarın “cehaletine” yorarak, eğer biliniyorsa, daha önce bir yerlerde yazılıp çizildiyse mutlaka haberi olacağını düşündüğüm bazı isimleri arayarak Çerkes Teavün Mektebi isimli bu okuldan haberleri olup olmadığını sordum.

Evet haberleri yoktu.

Ğuaze kaynaklı “bir şeyler yapılmış ama…” dedirten, hangi okula işaret ettiği meçhul bir takım ifadelerin dışında ortada somut bir bilgi yoktu.

Böylece Fatih Gide’nin Yüksek Lisans tezinde Ğuaze gazetesinden aktardığı “1911 yılında Çerkes çocukların eğitimi için yardımda bulunanbağışçıların listesi” ifadeleri bir anlam kazanırken; yine aynı gazeteninTemmuz 1911’deki 15 ve 16. sayılarından alarak “Çerkes Teavün Cemiyeti tarafından küşâdına 18 Nisan 1326 Tarihinde irâde-i seniyye istihsâl kılınan mektebin nizamname-i dâhiliyesi” başlığıyla aktardığı okul tüzüğünün öznesi de böylece belli olmuş oldu.

Bu makale ile diasporada ilk Çerkesçe müfredata sahip okulun Çerkes Kadınları Tevün Cemiyeti’nin açmış olduğu Çerkes Numune Mektebi (1919) olduğuna dair bilgimiz yanlışlandı ve “Çerkes Numune Mektebi”nden 9 sene daha kıdemli “Çerkes Teavün Mektebi” ismini taşıtan bir başka okulumuzun daha olduğunu 101 sene sonra öğrenmiş olduk.

Çerkesler olarak “hepimize 101 kere maşallah” dersem sanırım meramımı anlatmış olurum ve sözü uzatmama gerek kalmaz.

Çerkes Teavün Mektebi ile ilgili detaylı değerlendirmelerimizi bilahare kaleme alacağız.

Derlenmiş ilk bilgileri yan sütunlarda yayınladığımız Güçtekin’in aşağıdaki linkte yer alan araştırmasından okuyabilirsiniz.

http://www.kafkasevi.com/index.php/article/detail/500